Là một tỉnh nằm ở phía Bắc Tây Nguyên, Gia Lai có một vị trí hết sức quan trọng về kinh tế, chính trị, quốc phòng - an ninh, có khí hậu mát mẻ quanh năm. Dù không mang đến khung cảnh thơ mộng với bạt ngàn hoa cỏ như Đà Lạt hay danh tiếng là "xứ sở cà phê" như Buôn Mê Thuột, Gia Lai lại được ban tặng bởi mẹ thiên nhiên những con thác tuyệt đẹp, những hồ nước trong xanh và những món đặc sản nổi tiếng làm vừa lòng thực khách.
Lịch Sử
Trước thế kỷ 19:
- Vùng đất Gia Lai ngày nay từng là nơi sinh sống của các cư dân bản địa như Ba Na, Gia Rai, Jrai,... với nền văn hóa độc đáo.
- Vào thế kỷ 15, khu vực này thuộc lãnh thổ của vương quốc Champa.
- Sau khi Champa sụp đổ, Gia Lai chịu ảnh hưởng của các triều đại phong kiến Việt Nam và các thế lực lân cận như Chân Lạp, Xiêm La.
Thế kỷ 19 - đầu thế kỷ 20:
- Năm 1839, vua Minh Mạng nhà Nguyễn chính thức đặt ách cai trị lên Gia Lai và đổi tên thành tỉnh Pleiku.
- Dưới thời Pháp thuộc, Gia Lai trở thành một phần của khu vực Tây Nguyên và chịu nhiều thay đổi về hành chính.
- Người Pháp khai thác tài nguyên thiên nhiên, lập đồn điền, và đưa người Kinh vào sinh sống, làm thay đổi diện mạo của Gia Lai.
Từ sau Cách mạng tháng Tám:
- Năm 1945, chính quyền cách mạng thành lập tỉnh Gia Lai.
- Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và Mỹ, Gia Lai là địa bàn chiến lược quan trọng, diễn ra nhiều cuộc chiến đấu ác liệt.
- Sau năm 1975, Gia Lai được thống nhất và bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển.
- Năm 1991, tỉnh Gia Lai - Kon Tum được chia tách thành hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum.
Ngày nay:
- Gia Lai là một tỉnh Tây Nguyên với nhiều tiềm năng phát triển về kinh tế, văn hóa, du lịch.
- Tỉnh tập trung phát triển các ngành công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, và du lịch.
- Gia Lai còn là nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh nổi tiếng.
Địa Lý
Vị trí:
- Nằm ở phía Bắc Tây Nguyên, Việt Nam.
- Diện tích: 15.536,92 km², là tỉnh có diện tích lớn thứ hai Việt Nam.
- Toạ độ địa lý:
- Từ 12°58'20" đến 14°36'30" vĩ bắc.
- Từ 107°27'23" đến 108°54'40" kinh đông.
Địa hình:
- Chia thành 3 khu vực chính:
- Vùng núi phía Bắc:Cao nguyên Kon Ka Kinh với đỉnh cao nhất là 1.748m.
- Vùng cao nguyên:Bao gồm Pleiku, An Khê, Chư Păh với độ cao trung bình 700 - 800m.
- Vùng đồng bằng:Nằm dọc theo sông Ba và sông Sê San.
Khí hậu: Nhiệt đới gió mùa với 2 mùa rõ rệt:
- Mùa mưa: Từ tháng 5 đến tháng 10.
- Mùa khô: Từ tháng 11 đến tháng 4.
Sông ngòi:
- Hệ thống sông Ba, sông Sê San và các phụ lưu.
Tài nguyên thiên nhiên:
- Rừng, đất đai, khoáng sản, khí hậu ôn hòa.
Hành chính:
- 17 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 1 thành phố, 14 huyện và 2 thị xã.
- Thành phố Pleiku là trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh.
Kinh tế:
- Nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, du lịch.
Văn hóa:
- Đa dạng với nhiều dân tộc thiểu số sinh sống.
- Nổi tiếng với các lễ hội, di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh.
Du lịch:
- Biển Hồ, thác Hang, khu du lịch Kon Ka Kinh, di tích Chămpa,...
Văn Hóa
Đa dạng và độc đáo:
- Nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số như Ba Na, Gia Rai, Jrai,...
- Mỗi dân tộc có bản sắc văn hóa riêng, thể hiện qua phong tục tập quán, kiến trúc, lễ hội, âm nhạc, trang phục,...
Điểm nổi bật:
- Cồng chiêng:Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
- Lễ hội:Lễ hội Festival Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, Lễ hội hoa dã quỳ Chư Đang Ya, lễ hội cầu mưa của người Jrai…
- Kiến trúc:Nhà rông, nhà sàn, nhà mồ.
- Ẩm thực:Phở khô, bún mắm cua, cà phê, bò nướng ống tre, lẩu lá rừng...
- Trang phục:Họa tiết thổ cẩm, màu sắc rực rỡ.
Một số nét văn hóa đặc trưng:
- Lễ hội đâm trâu:Lễ hội quan trọng nhất của người Ba Na, Gia Rai, Jrai.
- Nhà rông:Biểu tượng văn hóa của cộng đồng, nơi sinh hoạt cộng đồng, tổ chức lễ hội.
- Cồng chiêng:Loại nhạc cụ độc đáo, thể hiện quan niệm tâm linh, đời sống tinh thần.
- Họa tiết thổ cẩm:Mang đậm dấu ấn văn hóa của từng dân tộc.
Con Người
Tính cách:
- Người Gia Lai nổi tiếng với tính cách:
- Hiền hòa, thân thiện, mến khách.
- Cởi mở, chất phác, thật thà.
- Chăm chỉ, chịu khó, cần cù.
- Dũng cảm, kiên cường.
Phong tục tập quán:
- Giữ gìn nhiều phong tục tập quán truyền thống:
- Lễ nghi vòng đời: Sinh, lão, bệnh, tử.
- Lễ hội truyền thống: Lễ hội đâm trâu, lễ hội cồng chiêng,...
- Nghệ thuật truyền thống: Cồng chiêng, múa xoang, hát Aday,...
Nghề nghiệp:
- Nông nghiệp là ngành chính, với các loại cây trồng chủ lực như: cà phê, cao su, lúa,...
- Ngoài ra, còn có các ngành nghề khác như: công nghiệp, dịch vụ, du lịch,...
Giáo dục:
- Nền giáo dục phát triển, ngày càng có nhiều người được học hành đến nơi đến chốn.
- Nhiều trường đại học, cao đẳng và trung cấp nghề trên địa bàn tỉnh.
Y tế:
- Hệ thống y tế phát triển, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân.
- Nhiều bệnh viện, trung tâm y tế và trạm y tế xã trên địa bàn tỉnh.
Văn hóa:
- Con người Gia Lai rất coi trọng văn hóa truyền thống.
- Các lễ hội, phong tục tập quán được bảo tồn và phát huy.
- Nhiều di tích lịch sử, văn hóa được lưu giữ.